İslam tarihi, İslam dininin 7. yüzyılda ortaya çıkışından
ve İslam Devleti'nin kurulmasından
başlayarak modern zamanlara kadar uzanan süreçte, İslam
dini, İslam dinini benimseyen
bölge ve toplumlar ile bu toplumların İslam çatısı altında orta
a koyduğu şeyleri barındıran tarih kolu.
İslam tarihi, İslam inancını hem bir din hem de bir
toplumsal müessese
olarak ele alır ve sonuç, olay ve keşifleri
bu bağlamda sunar.
İslam tarihinde genel olarak Muhammed'in doğuşundan
ölümüne kadar geçen zaman, ondan
sonrakihilafet dönemi, daha sonraki saltanat devletleri ve
modern zamanlarda ortaya çıkan yeni
akım ve durumlar ele alınır. Kabaca dört ana parçaya bölünebilse de,
farklı yönlerden farklı
şekillerde bölünmeler gerçekleşir, siyasi İslam tarihi farklı bir bölünmeyle
incelenirken bilimsel keşifleri
konu alan İslam tarihi daha farklı bir bölünme içerir.
İslam tarihinin merkezini ve İslam tarihinin altın çağını teşkil eden dönem
dinin doğuşundan,
Muhammed'in ölümüne kadar devam eden ve İslami kaynaklarda
Asr-ı Saadet (saadet devri)
olarak adlandırılan dönemdir.[kaynak belirtilmeli]
Cahiliye dönemi [değiştir]
- Ana madde: Cahiliye Dönemi
İslam dininin peygamber tarafından açıklandığı ve bundan hemen önceki zamandaki
Arabistan'a ve genel olarak
b
u döneme klasik İslam kaynaklarında Cahiliye dönemi denir. Bununla birlikte bu daha
ziyade İslamî klasik kaynaklarca tercih edilen bir dönemdir ve çağdaş din bilimleri
araştırmalarında bu dönemden bahsedilmekle birlikte İslam tarihi içerisinde
bu isimle zikredilmez.
İslam'a göre Cahiliye dönemi tam İsa'ya gelen İncil'in tahrif edildikten sonra,
Muhammed'in peygamberliğine kadarki zamana denir. İsimdeki cahiliye tabiri,
salt okur-yazarlık veya bilgisizlik anlamında değil de daha geniş ve genel olarak,
hakikatin bilgisinden uzak olmak manasını taşır.
Muhammed dönemi [değiştir]
- Ana madde: Asr-ı Saadet
Çağdaş din bilimlerinde İslam tarihi sıklıkla bu dönem ile başlar. Muhammed'in peygamberliğinden
Abbasilerin sonunu getiren 1258'deki Moğol istilasına kadar süren döneme sıklıkla Klasik Dönem
denir ve Asr-ı Saadet bu Klasik Dönemin ilk kısmını oluşturur.
İslam dininin kabul ettiği son peygamberin peygamberlik görevini alışından ölümüne kadar ki
döneme klasik İslam kaynaklarında Asr-ı Saadet yani "saadet zamanı" adı verilir
Asr-ı Saadet kendi içinde iki ana bölümde incelenir bunlar: Mekke dönemi ve Medine dönemidir.
Mekke dönemi daha çok dinin doğuşu, ilk Müslüman topluluk, ahlâki ve dini değerlerin
Müslüman topluluk tarafından benimsenişi, var olan dini inanç ile İslam'ın çatışması ve
direnişleri içerir. Bu dönem Hicretle beraber sona erer. Medine döneminde ise, İslam devletin
ve toplumun kuruluşu ile daha siyasi ve toplumsal bir dönem olup, çeşitli savaşlara ve
hem siyasal otorite hem de toplumsal refah anlamında yükseliş arz eden bir zaman dilimidir.
Bu dönemde bütün Arap Yarımadası Müslümanların idaresine girmiştir.
Dört Halife Dönemi [değiştir]
Dört Büyük Halife ya da Hulefa-i Raşidin (Raşid Halifeler veya Dört Büyük Halife)
(Arapça: الخلفاء الراشدون) Muhammed'in vefatının ardından seçimle
görev yapmış halifelerdir.
Urducada Sünni referanslarla dört arkadaş (Arapça: چار یار, çar yar)
olarak ifade edilmektedir.
Hilafet sırasıyla:
Bazı kaynaklar buna sadece 6 ay gibi bir süre görev yapan Hasan
bin Ali'yi de dahil ederler[hangileri?].
Şii kaynaklarına göre hilafet Ali bin Ebu Talib'le başlar ve ardından
imamlar gelir.
Ebu Bekir, Muhammed'in en iyi dostuydu. Bu nedenle ilk halife
Ebu Bekir seçilmiştir.[kaynak belirtilmeli]
Emeviler dönemi [değiştir]
- Ana madde: Emeviler
İlk fitne döneminin ardından Ali bin Ebu Talib'in Hariciler tarafından öldürülmesi sonucunda,
Hasan bin Ali'nin hilafeti bazı şartlarlaMuaviye bin Ebu Süfyan'a bırakmasıyla başlayan Emeviler
dönemi 90 yıl kadar devam etti. Emevilerin başkenti Şam'dı. Bu dönemde Halifelik babadan
oğula geçerek saltanat haline geldi. Emeviler zamanında İslam devletinin sınırları
Atlas Okyanusundan Orta Asyaiçlerine kadar genişledi. Emevi iktidarı Abbasilerin iş başına gelmesiyle son buldu.
Abbasiler Dönemi [değiştir]
- Ana madde: Abbasiler
Abbasilerin başkenti Bağdattı. Abbasiler 5 asırdan fazla halifeliği ellerinde tuttular.
Abbasiler siyasi alandan çok kültür ve medeniyet alanında gelişme gösterdiler
. Zamanla siyasi hakimiyetleri zayıfladı ve Abbasi devletinin sınırları içinde
yeni devletler ortaya çıkmaya başladı. Bu durumda Abbasi hükümdarının islam
dünyasındaki siyasi hakimiyeti giderek sembolik bir hal almaya başladı.
Halifelik 1258'de Moğolların Abbasi devletini yıkmasından sonra
Mısır'daki Memlük Devletinde devam etti.
Abbasiler Dönemi'nin sonu aynı zamanda İslam tarihinde sıklıkla kullanılan
Klasik Dönem tanımının kapsadığı zamanın da sonuna denk gelir.
Bu dönemin sonundan kolonyalizmin yükseldiği 19. yüzyıla kadar
süren döneme Orta Çağ Dönemi terimi tercih edilir. Bazı tarihçiler
bu dönemi 19. yüzyıl yerine Osmanlı Devleti'nin sürdürdüğü hilafetin
kaldırılışına kadar uzatır.
622-750 yılları arasında
İslam Devleti██ Muhammed döneminde ele geçirilen topraklar (622-632)██ Dört Halife döneminde ilave edilenler (632-661)██ Emeviler döneminde ilave edilenler (661-750)
Osmanlılar dönemi [değiştir]
- Ana madde: Osmanlı Devleti
1517'de Yavuz Sultan Selim'in Mısır Seferiyle halifelik Osmanlı Devletine geçti. Mukaddes emanetler İstanbul'a getirildi. Osmanlı Devleti'nin yükselişiyle beraber, İslam tarihinde farklı bir dönem başladı. Bu dönemde müslümanlar Viyana önlerine kadar ilerledi. Her ne kadar Osmanlı Devleti'nin tarih sahnesinde olduğu dönemde başka İslam devletleri bulunsa da, Osmanlı Devleti yükseliş ve hatta gerileme döneminde bile daima önemli bir konuma sahip oldu, dünyann değişik yerlerinde yaşayan müslümanlar çoğu zaman düşmanlarına karşı Osmanlı Devletinden yardım istemişlerdir. Osmanlı Devleti başka ülkelerdeki müslümanlara yardım etmek amacıyla Endülüs'ün Müslümanların elinden çıkmasından sonra buradaki Müslüman ve Yahudileri Kuzey Afrika'ya ve Osmanlı topraklarına taşıdı. Fas'ta Portekizliler'le savaştı.
Yine Portekizliler'e karşı EndonezyaAdalarındaki Müslümanlara yardım etmek amacıyla
Portekizliler'le Hint Okyanusu'nda savaştı.
Avrupalıların her alanda güçlenmesiyle beraber, 19. asırın sonları ve
20. asrın başlarında
Müslümanların yaşadığı coğrafyanın büyük bir bölümü batılı devletler tarafından
sömürge haline getirildi.
I. Dünya Savaşının hemen öncesinde dünyada sadece üç bağımsız islam devleti vardı.
Osmanlı Devleti
İran ve Afganistan. Osmanlı Devleti I. Dünya Savaşı'nı kaybedince başkent
İstanbul ve Anadolu'nun bazı yerleri işgal edildi. Kurtuluş Savaşı'ndan sonra
İtilaf devletleri Türk topraklarından çıkarıldı. Türkiye'de Cumhuriyet ilan edildi.
400 yıldan fazla Türklerin elinde kalan halifelik 3 Mart 1924'te çıkarılan bir kanunla kaldırıldı.
Son halife ve Osmanlı Hanedanının bütün üyeleri sürgüne gönderildi.
Son Halife Abdülmecit 1944'te Paris'te sürgünde iken vefat etti.
Cenazesi ölümünden uzun bir zaman sonraMedine'de toprağa verildi.
II. Dünya Savaşı Sonrası [değiştir]
II. Dünya Savaşı'ndan sonra İslam ülkeleri bağımsızlıklarını kazanmaya başladılar.
20. asrın ikinci yarısında, bağımsızlığını kazanan islam ülkeleri kendi aralarında
işbirliğini arttırmak amacıyla, İslam Konferansı Örgütünü kurdular. Günümüzde
bağımsız İslam ülkelerinin sayısı 50'yi geçmiş bulunmaktadır.
Ayrıca bakınız [değiştir]
İlgili belgeseller [değiştir]
Islam: Empire of Faith I
